Geweten

 

Vele mensen worden ziek van de vervuilde lucht, de milieurampen volgen elkaar in steeds sneller tempo op en tienduizenden kunnen het hoofd niet boven water houden... En dan leven wij nog in een van de meest welvarende landen van Europa, daar klopt dan toch iets niet...

Ooit zong Udo Jürgens in één van zijn rake satirische ballades: "We hebben ons geweten in onze overvloed verloren..." Het lied was een schampere reactie op de "vooruitgang" zowel op het gebied van wetenschap, geneeskunde en ruimtevaart als bij bewapening, en de er mee samenhangende massale vernietiging en vervuiling. Het waarschuwt voor de gevolgen van de negatieve effecten van onze op persoonlijke welvaart gerichte manier van leven.

                                    (klik op lees meer)

Wat is dat geweten eigenlijk? Het is een aangeleerde ethische norm, de stem van het goede in de mens, het gevoel voor wat goed en kwaad is...

Om van een geweten te kunnen spreken, moet er naast een cognitief besef van goed en fout een ontwikkeling hebben plaatsgevonden waarin geleerd is aan gebeurtenissen en handelingen een gevoel en een "gewicht" toe te kennen. Het is juist dat gevoel waardoor ons geweten invloed op ons handelen kan hebben. Geweten is dus dat wat ons zegt hoe erg iets is of zou zijn in relatie tot de andere dingen in ons leven. Daarmee is duidelijk dat overschatting van je eigen wensen en belangen tot gevolg heeft dat je je geweten in slaap sust.

Het gaat dus niet alleen om goed of verkeerd, maar vooral om het afwegen van eigen tegenover algemeen belang. Zo blijkt geweten niet alleen een zaak van weten, maar ook van wegen te zijn. En daar zit precies de kneep, hoe weeg je belangen tegen elkaar af?

Stelt bijvoorbeeld je geweten de vraag of dit of dat doel werkelijk de schadelijke bijeffecten wettigt en je evaluatie concludeert "eigenlijk niet" dan is de kans groot dat je toch je directe eigen belang boven de latere gevolgen voor mens en milieu stelt. Soms is alleen al het feit dat het kan voldoende om de negatieve effecten te negeren. Want er blijkt zich een vreemd verschijnsel voor te doen, namelijk dat hoe welvarender iemand wordt hoe zwaarder zijn belang gaat wegen, hoe dover, dommer en rechtser hij neigt te worden en hoe minder zijn geweten "stoort".

Het wordt tijd dat we ons gaan realiseren dat het anders moet.

Vooruitgang, welvaart is OK, maar je zou eigenlijk alleen van welvaart mogen spreken als iedereen er deel aan heeft. Echte welvaart is duurzaam en vereist verantwoordelijkheid en bescheidenheid... Dat betekent dat we ons motto "zorg voor jezelf" zouden moeten veranderen in "zorg voor elkaar" en meer gericht op het welzijn van onze gemeenschap en zorg voor onze omgeving moeten leven.

Zijn we bang dat het veel gaat kosten? Nou en? Het gaat om de toekomst van alle leven op aarde...

De mogelijkheden zijn er. Als wij de moed hebben, de juiste keuzes te maken en de stem (zie blog dec 2021) van ons geweten te volgen kunnen we het tij nog keren.

Gelukkig maar.